Na 2773 urodziny Rzymu pracownicy włoskiego ministerstwa kultury i turystyki przygotowali wyjątkową niespodziankę – wideo nakręcone w samo południe w pustym Panteonie. To nagranie zachwyciło wszystkich pasjonatów Wiecznego Miasta.
Co roku 21 kwietnia, w urodziny Rzymu, w samo południe światło wpada przez oculus i oświetla drzwi wejściowe Panteonu. O tej właśnie porze cesarz przekraczał próg Panteonu, a promień światła pokrywał całą sylwetkę władcy. Jest to z pewnością jeden z pierwszych wielkich efektów specjalnych w historii.
Rafael 1520 – 1483. Taka wystawa zdarza się we Włoszech raz na dziesięć lat. Tłumy z całego świata już zarezerwowały bilety, tłumy wybierają się na nią. Tak Italia uczci 500-lecie śmierci wielkiego artysty.
Słodki młodzieniec, jak pisali o nim Włosi, o dziewczęcej urodzie, ten, który spogląda na nas z promocyjnego plakatu – to jego słynny autoportret na co dzień wystawiony we florenckich Uffizich.
Uwielbiany przez wszystkich za życia. Geniusz stulecia, niesamowity talent, z którego dorobku korzystały pokolenia twórców. Picasso napisał: o ile Leonardo obiecuje nam raj, Raffaello po prostu nam go daje.
Giorgio Vasari, biograf wielu artystów, pisał, że cały Rzym opłakiwał przedwczesną śmierć artysty. Zmarł 6 kwietnia 1520 roku, w Wielki Piątek i w dniu swoich 37 urodzin. Rzadki to przypadek. Uroczystości pogrzebowe odbyły się w Panteonie, gdzie artysta sam wcześniej wybrał sobie miejsce wiecznego pochówku.
Grób Rafaela w Panteonie
Za katafalkiem z ciałem zmarłego umieszczono jego ostatnie, nieukończone dzieło – Przemienienie Pańskie. Podobno zachorował tuż po namalowaniu wizerunku Chrystusa. I zgromadzeni, widząc martwe ciało Rafaela i to dzieło żywe, jeszcze farba dobrze na nim nie wyschła, z trudem powstrzymywali łzy. Dzieło, które sam Rafael uważał za najbardziej boskie, a które według Vittoria Sgarbiego – fenomenalnego historyka sztuki, stało się przekleństwem ostatnich lat życia wielkiego artysty, dziś można oglądać w Pinakotece Watykańskiej, a jego mozaikową kopię w Bazylice św. Piotra.
Przemienienie Pańskie – Trasfigurazione – w sali Rafaela w Pinakotece Watykańskiej
Rzym uczci 500-lecie śmierci boskiego artysty wielką monograficzną wystawą poświęconą twórczości Rafaela. Wystawą, jakiej dotąd nie miał. Sprzedaż biletów rozpoczęto 7 stycznia. W ciągu dwóch dni zarezerwowano ponad 10 tysięcy biletów. Cały świat chce obejrzeć Rafaela. Kto z Państwa planuje odwiedziny w Rzymie między 5 marcem a 2 czerwcem, serdecznie polecam to wydarzenie. Proszę rezerwować bilety jak najszybciej. Bilety open już są wyprzedane.
Scuderie del Quirinale – miejsce wystawy
Wystawa potrwa od 5 marca do 2 czerwca 2020 roku.
Godziny otwarcia:
Niedziela – czwartek 10.00 – 20.00
Piątek – Sobota 10.00 – 22.30
Koszt biletów:
€15.00 – normalny
€13.00 – ulgowy
młodzież od 18 do 25 lat
osoby z niepełnosprawnością <100 %
nauczyciele za okazaniem ważnej legitymacji nauczycielskiej
€2.00 – dzieci od 6 do 18 lat
Gratis:
dzieci poniżej 6 lat
osoby ze 100 % niepełnosprawnością
Scuderie del Quirinale mieszczą się przy Via del XXIV Maggio, nr 16.
Kiedy zmarł, opłakiwał go cały Rzym. Młode, 37-letnie ciało artysty leżało na katafalku w rzymskim Panteonie, a za nim jego ostatnie dzieło – Przemienienie Pańskie, jeszcze farba dobrze na nim nie wyschła. Tak to wspomina znakomity włoski historyk sztuki prof. Antonio Paolucci, cytując Giorgia Vasariego – biografa wielu artystów epoki. Wielki Rafael, dla wielu historyków sztuki największy geniusz włoskiego malarstwa, dla Picassa niemalże Bóg.
Przemienienie Pańskie – Rafael – Pinakoteka Watykańska
Urodził się i zmarł tego samego dnia, 6 kwietnia. A zmarł w Wielki Piątek, wymowna data. Rzym już przygotowuje się na przyszłoroczne obchody 500-lecia śmierci Rafaela. Prawdopodobnie już w marcu 2020 roku zostanie zainaugurowana wielka wystawa w Scuderie del Quirinale poświęcona Rafaelowi.
Grób Rafaela – Panteon
Tablica przy grobie Rafaela
27 września z okazji Światowego Dnia Turystyki przez cały dzień i 29 września jak zawsze w ostatnią niedzielę miesiąca Muzea Watykańskie można zwiedzić za darmo. Dla Państwa to niezwykła okazja, aby zobaczyć dzieło życia Rafaela, czyli jego Stanze z genialną Szkołą Ateńską oraz Przemienienie Pańskie w Pinakotece Watykańskiej.
Dziś w Rzymie termometry pokazały 39 stopni. Jest parno, wilgotnie, w nocy nie można spać, umysł przegrzany, więc i słowa zbędne, niech zatem zastąpi je obraz. Magiczny Rzym – Maestro Franco Zeffirelli.
Kiedy zapytano Franca Zeffirellego, jak chciałby umrzeć, odpowiedział, że zasypiając u boku jednego ze swoich psów. Kochał psy i podkreślał, że tylko one potrafią dać to, czego trudno oczekiwać od ludzi – wierność, bezwarunkową miłość i szacunek.
Franco Zeffirelli odszedł pogodnie po długiej chorobie 15 czerwca tego roku w swojej willi przy Via Appia Antica. Miał 96 lat. Florentyńczyk z urodzenia, tam też spoczął po śmierci na cmentarzu delle Porte Sante. Ostatnie pożegnanie odbyło się we florenckiej katedrze Santa Maria del Fiore. Także we Florencji zgodnie z wolą jego adoptowanych synów Pippa i Luciana florentyńczycy żegnali swojego wielkiego syna. Nie miał łatwej młodości. Wcześnie stracił mamę, biologiczny ojciec uznał go dopiero, kiedy ten skończył 19 lat. Szczęśliwie na swojej drodze zawodowej spotkał Luchina Viscontiego, który stał się jego wielkim mentorem.
Kontrowersyjna postać. Gej i senator prawicowej partii Silvia Berlusconiego Forza Italia, czego wielu nie potrafiło mu wybaczyć.
O Franku Zeffirellim usłyszałam po raz pierwszy wiele lat temu, kiedy wspaniały Bogusław Kaczyński prezentował opery w jego reżyserii. Zeffirelli pracował do końca nad reżyserią nowej ”Traviaty”, której inauguracji już nie doczekał. 21 czerwca otworzyła sezon operowy w Weronie. Rolę Violetty powierzono Aleksandrze Kurzak. I nad ”Rigolettem” dla Królewskiej Opery w Muskacie w Omanie. Jej premierę zaplanowano na wrzesień 2020 roku.
Jestem przekonana, że ”Jezusa z Nazaretu” w reżyserii Zeffirellego większość z Państwa obejrzała przynajmniej raz w życiu przy okazji świąt.
A tymczasem przed nami zmysłowy Rzym, zmysłowa Monica Bellucci, a przede wszystkim zmysłowy głos Boccellego w jednej z najpiękniejszych arii operowych – ”Nessun Dorma” (”Turandot” Pucciniego). Ale po kolei. Najpierw widzimy Wyspę Tybrową z lotu ptaka, potem Fontannę di Trevi, Piazza Navona, San Pietro, słynny dotyk Adama i Boga na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej, Wzgórze Kapitolinskie z kopią posągu konnego Marka Aureliusza (oryginał wewnątrz Muzeów Kapitolińskich), Łuk Konstantyna, Koloseum, Palazzo Massimo alle Terme. Jeden z wielu zachodów słońca, a te w Rzymie są najpiękniejsze, po czym akcja przenosi się do Zamku Świętego Anioła w nocnej scenerii. Następnie Galleria Borghese z arcydziełami Berniniego. I Rzym nocą, z lotu ptaka, jakże inny – Wyspa Tybrowa, Ołtarz Ojczyzny, scena Koloseum, jeszcze raz San Pietro i Koloseum. A o poranku Panteon, którego drzwi zamykają tę opowieść.
21 czerwca między 12.00 a 13.00 trzeba odwiedzić Panteon. Będziecie wtedy świadkiem niesamowitego spektaklu światła podczas przesilenia letniego.
Panteon jest najbardziej fascynującą budowlą starożytnego Rzymu, a do tego pełną niespodzianek. Kiedy pada deszcz, posadzka robi się mokra. Raz w roku w Zielone Świątki pada bardziej wysublimowany deszcz z płatków róż. A podczas zmian pór roku możemy zaobserwować fenomenalne zjawisko astronomiczne.
Panteon nocą
W najbliższy piątek od godziny 12 promienie słońca wpadające przez oculus zamienią się w wielki południk, osiągając kulminację o godzinie 13.
Podczas przesilenia zimowego słońce oświetla górną część kopuły, a w czasie zrównania wiosennego i jesiennego fryz dookoła kopuły i kratę nad wejściem. 21 czerwca słońce oświetli centralą część posadzki, niemal wertykalnie, tworząc krąg o średnicy 9 metrów, czyli równy średnicy oculusa.
Co roku są tłumy, więc jeśli chcecie obejrzeć ten niezwykły spektakl natury, przybądzcie dużo wcześniej.
Sobota 27 października to już ostatni, choć może najważniejszy dzień Festiwalu Światła w Rzymie. Pokazy odbywają się od 20.00 do 24.00 w trzech miejscach w centrum Wiecznego Miasta: przed Panteonem, Bazyliką Santa Maria sopra Minerva i Bazyliką Sant’Agostino.
Pokaz przed Panteonem
Jednak punktem kulminacyjnym będzie Lux Formae – pokaz autorstwa Laszlo Bordosa– węgierskiego artysty uważanego za jednego z najlepszych w tej dziedzinie. Realizował już z rozmachem swoje projekty w Paryżu czy Buenos Aires. Czy powali Rzym na kolana? Okaże się wieczorem.
EUR – Kwadratowe Koloseum – siedziba Fendi
Pokaz od 20.00 do 24.00 w dzielnicy EUR, przed Palazzo della Civiltà Italiana – siedzibie Fendi, która w całości sponsoruje to wydarzenie.
Rzymski Panteon to arcydzieło inżynierii. Kiedy przekraczamy progi tej budowli, od wieków zamienionej w świątynię, dzięki czemu nie podzieliła losu innych antycznych budowli rozgrabionych do ostatniego kamienia, mimowolnie kierujemy wzrok ku górze. Il buco perfetto – doskonały otwór o prawie 9-metrowej średnicy, oculus, który oświetla wnętrze, intryguje od pierwszego spojrzenia. I prawie wszyscy zadają sobie pytanie, a kiedy pada deszcz, czy posadzka świątyni jest mokra czy nie?
Panteon – oculus
Przez Rzym od kilku dni przechodzą nawałnice deszczu, więc ci, którzy przebywają obecnie w Wiecznym Mieście, mogą to sprawdzić osobiście.
Pada również w Panteonie, ale pada inteligentnie. Co to znaczy?
Otwory posadzki odprowadzające wodę
Znakomici inżynierowie (kto konkretnie wzniósł Panteon, nie wiadomo) znaleźli sposób na deszcz. Otóż w centrum świątyni posadzka lekko się unosi, tak aby podczas opadów kierować wodę do 22 otworów ukrytych w marmurach.Są one widoczne na zdjęciu w szarym kwadracie. Otwory te należą do skomplikowanego systemu podziemnej kanalizacji. Przyznacie, genialne rozwiązanie. W efekcie nawet kiedy pada, ma się wrażenie, że to tylko drobny prysznic zrasza oryginalną posadzkę budowli.
Posadzka mokra od deszczu
Skąd zatem pytania o deszcz w Panteonie? Kiedy jeszcze nie było elektryczności i tysiące świec oświetlało świątynię, ciepło z płomieni świec formowało coś w rodzaju przeciągu, powodując efekt kominka. Ciepło to unosiło się ku górze i rozpylało deszcz, stąd wrażenie, że woda nie dostawała się do wnętrza. Ale to tylko miejska legenda krążąca przez wieki.
Co roku w Zielone Świątki posadzka Panteonu zostaje usłana tysiącem płatków róż wpadających do wnętrza świątyni przez oculus i ten zjawiskowy deszcz polecam wszystkim. W tym roku 20 maja o 10.30.
Panteon – różany deszcz w Zielone Świątki foto www.pantheonroma.com
Uwaga! Od 2 maja 2018 roku wstęp do Panteonu miał być płatny – €2 od osoby. Po długich kłótniach nie wprowadzono żadnych opłat, wstęp jest nadal gratis.
Rzym kocha róże nie tylko w uroczym ogrodzie różanym u stóp Awentynu. Co roku w Zielone Świątki posadzka Panteonu zostaje usłana tysiącem płatków róż wpadających do wnętrza świątyni przez oculus. To piękna tradycja, sięgająca VII wieku, kiedy to starożytny Panteon z woli papieża Bonifacego IV stał się bazyliką chrześcijańską dedykowaną wszystkim męczennikom – Santa Maria ad Martyres. Monsignor Antonio Tedesco zarządzający bazyliką przywrócił ją w 1995 roku.
Panteon – różany deszcz w Zielone Świątki foto www.pantheonroma.com
Czerwona róża reprezentuje Ducha Świętego zstępującego na Madonnę i Apostołów zebranych w Wieczerniku. Deszcz czerwonych róż spływa na turystów i wiernych niczym ogniste języki na apostołów. Czerwień już w czasach pierwszych chrześcijan symbolizowała męczeńską krew Chrystusa.
Róże (zarówno w całości, jak i worki pełne płatków) to dar miasteczka Giffoni Valle Piana z prowincji Salerno, skąd pochodzi Monsignor Antonio Tedesco. Hoduje je rodzina Sica z Valle del Picentino. Co roku na tę uroczystość przybywa do Rzymu burmistrz miasteczka, obecnie Paolo Russomando.
Strażacy w Panteonie – foto: Comune di Giffoni Valle Piana
Pomoc strażaków w Rzymie jest nieoceniona. To oni co roku 8 grudnia dekorują figurkę Madonny wieńczącą Kolumnę Niepokalanego Poczęcia w pobliżu Schodów Hiszpańskich. W najbliższą niedzielę również oni z wysokości 43 metrów przez otwór w kopule zwany ‘okiem nieba’ lub ‘okiem Boga’ zrzucą płatki róż do wnętrza świątyni.
Początek mszy w 2019 roku 9 czerwca o godzinie 10.30, po niej około 12.00 – deszcz róż. Miejscowi radzą przybyć już o godzinie 8 ze względu na spodziewane tłumy.
Artysta florencki i artysta rzymski. Ten sam kościół, ten sam temat (zresztą bardzo popularny w ikonografii chrześcijańskiej), niewielka rozpiętość czasowa. Pojedynek? Skądże, raczej dwa mistrzowskie wykonania, choć na pierwszy rzut oka wiele szczegółów jest podobnych.
Filippino Lippi – florentyńczyk i Antoniazzo Romano– rzymianin pozostawili w dominikańskim kościele Santa Maria sopra Minerva (tuż przy Panteonie) dwie kaplice ozdobione sceną Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Lippi wykonał ją dla kardynała Carafy, Romano dla kardynała Torquemady.
Santa Maria sopra Minerva – Kaplica Carafa
Oliviero Carafa(1430-1511) – dominikanin, błyskotliwy umysł. Ma 28 lat, kiedy zostaje arcybiskupem Neapolu, 9 lat później jest już kardynałem. Dyplomata, a w 1472 roku również dowódca floty papieża Sykstusa IV w wyprawie przeciwko Turkom.
Latem 1488 roku kardynał Olivero Carafa udaje się do Florencji na dwór Wawrzyńca Wspaniałego. Ten poleca mu znanego już wówczas malarza Filippino Lippiego. Kardynał podpisuje kontrakt z Lippim na wykonanie kaplicy rodu Carafa. Nie wiemy, czy podział urok samego Wawrzyńca, czy renoma artysty, czy może był to sprytnie rozegrany akt pojednania z Medyceuszami, bo nieprzychylny Wawrzyńcowi papież Sykstus IV już nie żył.
(Medyceusze walczyli o wpływy w Kurii Rzymskiej, ale papież Sykstus IV faworyzował swoich siostrzeńców, a zwłaszcza Girolamo Riario, który naciskał na zakup terenów pomiędzy Imolą a Faenzą (a oba miasteczka były własnością Medyceuszy). To przelało czarę goryczy i Medyceusze odmówili papieżowi pożyczki. Ale z radością udzieliła jej papieżowi rodzina Pazzich – odwieczni wrogowie Medyceuszów. Konflikt pomiędzy dwoma starymi bankierskimi rodami z Florencji eskalował, aż doszło do tragicznego finału – spisku rodu Pazzich, którzy zaatakowali Wawrzyńca i jego brata Juliana podczas mszy w katedrze florenckiej Santa Maria del Fiore 26 kwietnia 1478 roku, Julian zginął, Wawrzyniec ledwie uszedł z życiem, zainteresowanym polecam tę stronę).
Kaplica Carafazostała ukończona przed 25 marca 1493 roku, kiedy to papież Aleksander VI uroczyście odprawił w niej mszę w uroczystość Zwiastowania.
Filippo Lippi – Zwiastowanie
Scena w centrum ołtarza głównego kaplicy (zamknięta w łuku) przedstawia zakłopotaną Maryję, niezdecydowaną, kogo słuchać. Można zapytać, czy to dobry moment na obwieszczenie decyzji? Z jednej strony Archanioł Gabriel z lilią, który zwiastuje Maryi szczęśliwą nowinę. Po drugiej stronie blady jak ściana św. Tomasz z Akwinu – dominikanin i daleki przodek kardynała Carafy usiłuje przedstawić Maryi klęczącego kardynała. Kto ma pierwszeństwo? Jednak Anioł, wielu krytyków sztuki podkreśla, że choć kardynał i Anioł znajdują się na tym samym poziomie, to jednak Archanioł Gabriel podąża w kierunku Maryi, to jego obie stopy są w ruchu. To, co boskie, jest ważniejsze od tego, co ziemskie, bo nawet gołębica – symbol Ducha Świętego ponad głową Anioła i promienie słoneczne wpadające do pomieszczenia są odseparowane łukiem od pokoju kardynalskiego.
Z kolei inny dominikanin, kardynał hiszpański Juan de Torquemada (1388-1468) – wuj słynnego inkwizytora Tomasza Torquemady przewodniczył bractwu Annunziata, które wspierało biedne dziewczynki, organizując im pomoc finansową, aby dzięki tym pieniądzom mogły znaleźć męża, a nie skończyć jako prostytutki. To właśnie bractwo już po śmierci Torquemady zamówiło dekoracje w swojej kaplicy – Kaplicy Zwiastowaniau Antoniazzo Romano. Antonio Aquili zwany Antoniazzo Romano, pictor urbis, malarz miejski był ulubieńcem elity rzymskiej i tej z Lacjum, dyplomacji hiszpańskiej i różnych bractw, stąd zrozumiały wybór.
Malarza wspierał również sam papież Aleksander VI, który już myślał o promocji zbliżającego się Roku Świętego 1500. Prace trwały od grudnia 1499 do marca 1500 roku.
Zwiastowanie namalowane przez Antoniazzo Romano jest przepiękne i wyrafinowane. Nie chodzi tylko o złoto w tle, lecz arcyciekawą scenę i zachowanie Maryi. Otóż Maryja nie jest zainteresowana obecnością Archanioła Gabriela, który ma jej obwieścić cudowna nowinę. Maryja pracuje, jest pewna siebie, przekazuje sakiewkę pełną pieniędzy jednej z biednych dziewczynek przedstawionych jej przez kardynała Juana de Torquemadę. Dziewczynki prezentują się w bieli, Torquemada w szatach dominikańskich, choć spod nich wystaje czerwony pas kardynalski.
Zwiastowanie – Antoniazzo Romano
Ale patrząc na proporcje tego obrazu: wysoką postać Anioła z uniesionym palcem, jakby przywoływał nim Maryję, a malutkie postaci klęczących oraz gołębicę podążającą w kierunku Matki Boskiej, nietrudno zrozumieć, że posłuszeństwo Bogu musi ustąpić posłudze ludzkiej.
