W ikonografii jest przedstawiana jako młoda dziewczyna, która gąbką zbiera krew pierwszych męczenników i wypełnia nią ojcową studnię. Święta Prakseda – niewiele o niej wiemy, a i bazylikę, w której jest pochowana znają nieliczni, choć kryje w swoich wnętrzach najpiękniejsze mozaiki w Rzymie. 21 lipca to dzień jej męczeńskiej śmierci.

 

 

 

 

Córka senatora rzymskiego Pudensa, ochrzczonego przez świętego Piotra, siostra Pudencjany, byli jeszcze dwaj bracia: Donatus i Tymoteusz, ale o nich też niewiele wiadomo. Patronka panien i samotnych kobiet.

 

 

 

W tylnej części kościoła znajduje się figurka świętej umieszczona w szklanej gablocie. Prakseda ma ręce poplamione krwią, wyciska krew z gąbki do symbolicznej studni umieszczonej przed nią. Cóż, mam mieszane uczucia. Może bez tej krwi byłoby subtelniej. 

 

 

Nie wiadomo dokładnie, kiedy żyły obie siostry. Przypuszcza się, że na przełomie I i II wieku. Obie poniosły męczeńską śmierć za pomoc w udzielaniu pochówku pierwszym chrześcijanom, właśnie w studniach na ojcowskiej posesji, a były to rozległe tereny. Pudencjana zmarła mając zaledwie 16 lat, Prakseda nieco później. Obie zostały pochowane w katakumbach Priscilli przy Via Salaria i to papież Paschalis I (IX wiek) przeniósł ciała obu sióstr do krypty pod ołtarzem głównym Bazyliki świętej Praksedy.

 

 

 

 

W ołtarzu głównym również podobny wizerunek świętej Praksedy, ale perłą tej bazyliki są IX-wieczne mozaiki, w opinii wielu historyków sztuki najlepsze w Rzymie, a z pewnością Kaplica świętego Zenona, zwana także Rajskim Ogrodem to arcydzieło Bizancjum w Wiecznym Mieście. Patrząc na ten las wyciągniętych telefonów komórkowych i aparatów zastanawiam się, jak bardzo zdobycze technologiczne odebrały ludziom możliwość i chęć kontemplacji prawdziwego piękna. Ilu z nich choć przez chwilę zatrzymało się przy apsydzie, aby docenić mistrzostwo tychże mozaik. 

 

 

 

W muszli pośród niebieskich i czerwonych chmur widzimy postać Chrystusa Zmartwychwstałego – na uniesionej dłoni widać ślady po ukrzyżowaniu, w drugiej ręce trzyma zwój. Nad nim w chmurze ręka Boga Ojca, który nakłada mu koronę – symbol jego chwały.

 

Po lewej ręce Chrystusa (tej ze zwojem) święty Piotr prezentuje mu świętą Pudencjanę, obok stoi diakon kościoła (bliżej niezidentyfikowany).

 

Po prawej ręce Chrystusa – święty Paweł (charakterystyczna grecka litera P na jego płaszczu) prezentuje mu świętą Praksedę, tuż za nią papież Pasachalis I w kwadratowym nimbie (bo jeszcze żył w chwili wykonania mozaik) prezentuje model bazyliki.

 

Zwróćcie uwagę na stroje obu sióstr: są odziane w bogate stroje bizantyjskie, ale dłonie, w których trzymają koronę pokrywa welon. To również stary zwyczaj – bo w obecności cesarza albo kiedy prezentowało mu się jakiś dar, trzeba było pokryć dłonie.

 

Całość kompozycji zamykają dwie palmy: na lewej palmie siedzi feniks – symbol zmartwychwstania. U stóp świętych płynie Jordan. U stóp Chrystusa Baranek paschalny, z którego wychodzą 4 rzeki – symbole 4 ewangelistów. 12 baranków symbolizuje 12 apostołów, a  po bokach dwa miasta: Betlejem – symbol Kościoła pogańskiego i Jerozolima – symbol Kościoła żydowskiego. W obramowaniu łuku widać dwie wazy, z których wyrastają wieńce laurowe, zbiegają się w miejscu, w którym widnieje monogram papieża Paschalisa I.

 

 

 

 

Nad muszlą wspaniała interpretacja Apokalipsy świętego Jana. Powyżej łuku zamykającego apsydę, powyżej monogramu papieża Paschalisa I widnieje baranek na tronie. Pod nim znajduje się księga z 7 pieczęciami, które tylko Chrystus Zmartwychwstały jest w stanie usunąć i odsłonić w ten sposób plan Boży. Po bokach baranka 7 świeczników i lamp – symbolizujących 7 kościołów Azji. 

 

Dalej na tej samej linii – 4 aniołowie z lampami stąpają po niebiesko-czerwonych chmurach. Obok nich cztery żywe istoty: 

orzeł – symbol świętego Jana

byk – symbol świętego Łukasza

postać ludzka – symbol świętego Mateusza

lew – symbol świętego Marka

 

Nie umknie waszej uwadze tłum starców odzianych w białe szaty (12 po każdej stronie) – ofiarują Chrystusowi złotą koronę – symbol mądrości.

 

Na łuku triumfalnym – w najwyższej części Jeruzalem niebieskie ogrodzone murem z wieżami. A w nim Chrystus błogosławiący w asyście Matki Bożej i świętego Jana (po prawej stronie Chrystusa) i święta Prakseda (po lewej stronie Chrystusa). Poza murami miasta ogromna kolejka apostołów i świętych ze złotymi nimbami, stąpających po czerwonych kwiatach wyobrażających raj, czekających na wejście do królestwa niebieskiego. Witają ich święci: Piotr i Paweł.

 

A zupełnie w najniższej części łuku poniżej kwiatów – tysiące męczenników z palmami w ręku – być może ci, których szczątki sprowadził do bazyliki papież Paschalis I – 2300 męczenników. To wyobrażenie nie harmonizuje z całością – widać na pierwszy rzut oka, że zostało dodane później – w XV wieku. 

 

 

 

I wreszcie arcydzieło Bizancjum w Rzymie – IX-wieczna Kaplica świętego Zenona, zwana także Rajskim Ogrodem. Ufundował ją papież Paschalis I jako mauzoleum dla swojej matki Teodory, która jeszcze żyła w czasie budowy tej kaplicy, stąd wewnątrz zobaczycie ją w kwadratowym nimbie.

 

 

 

 

Raj – bo papież Paschalis miał wizję siostrzeńca prowadzonego do raju przez Maryję Dziewicę. I wierzył, że po 5 mszach odprawionych na ołtarzu świętego Zenona wyzwala się dusza z czyśćca. O samym świętym Zenonie też niewiele wiadomo. Nie znamy jego biografii ani daty męczeńskiej śmierci, co podkreśla nawet oficjalny przewodnik po bazylice. Niektórzy historycy sztuki wątpią nawet, czy jest pochowany tutaj.

 

 

 

 

Trudno oddać słowami piękno tego miejsca. Zobaczycie i Chrystusa Pantokratora, i obie święte: Praksedę i Pudencjanę, i świętą Agnieszkę, świętego Piotra, świętego Pawła, świętego Jana i wielu innych, ale nie to jest najważniejsze. Kapliczka jest mała, stańcie w środku i kontemplujcie jej piękno i wyrafinowanie, złoto bijące z wnętrza, a zrozumiecie, dlaczego trafiliście do raju.

 

 

 

 

 

 

We wnęce sąsiadującej z Kaplicą świętego Zenona przechowywana jest Kolumna Biczowania – Sacra Colonna – Święta Kolumna – do której jak mówi tradycja przywiązano Jezusa i go biczowano. Przywiózł ją do Rzymu w 1223 roku kardynał Giovanni Colonna i przez wieki w czwartą niedzielę postu odbywało się tu uroczystość Świętej Kolumny, stąd ta bazylika była równie ważna jak pobliska Santa Maria Maggiore i San Giovanni in Laterano.

 

 

 

Bazylika świętej Praksedy (Basilica di Santa Prassede)

otwarta codziennie 7-12 16-18.30 (w sierpniu tylko pół dnia, rano lub po południu, zależy od tygodnia)

Via di Santa Prassede 9a, w pobliżu Santa Maria Maggiore